برنج در ایران از نقش آفرینی در اقتصاد ملی تا جایگاه منطقه ای و جهانی نیو باکس: «برنج» به عنوان یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در ایران، نقشی کلیدی در اقتصاد، فرهنگ و اشتغال کشور ایفاء می کند. سالانه بالاتر از 2 میلیون تن برنج در کشور تولید می شود و با مصرف سرانه ی 40 کیلوگرم برای هر ایرانی، برنج همچنان یکی از غلات اصلی در رژیم غذایی ایرانیان محسوب می شود. با وجود تولید داخلی، ایران همچنان به واردات برنج نیاز دارد و سالانه حدود 1 میلیون تن برنج وارد میکند. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف تولید، مصرف، صادرات و نقش نهادهای علمی در ارتقای تولید این محصول پرداخته است. به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، «برنج» یکی از قدیمی ترین غلات جهان است که قدمت کشت آن به بالای ۵ هزار سال پیش در چین بازمی گردد. به مرور زمان، این محصول به سایر کشورهای آسیایی مانند هند و ژاپن گسترش یافت و در این مناطق به عنوان غذای اصلی شناخته شد. این محصول به سبب نقش حیاتی اش در تامین مواد غذایی و اهمیت فرهنگی و مذهبی، به بخش های دیگری از جهان نیز راه پیدا کرد و در کشورهای مختلف به شیوه های متنوعی کشت و مصرف شد. برنج، بخش اصلی سفره ایرانیان در ایران، شواهد تاریخی نشان میدهد که برنج از دوران ساسانیان در مناطق شمالی کشور کشت می شده است. وجود شرایط آب وهوایی مناسب و منابع آبی غنی در استانهای شمالی مانند گیلان و مازندران موجب شد که کشت برنج در این مناطق رواج پیدا کند. با گسترش تولید برنج در دوره های بعدی، این محصول به یکی از مواد غذایی اصلی در رژیم غذایی ایرانیان تبدیل شد. در دوران صفویه، تجارت برنج بین استانها و حتی کشورهای همجوار توسعه یافت و اهمیت بیشتری پیدا کرد. مصرف برنج در ایران از نظر فرهنگی نیز حائز اهمیت می باشد، برای اینکه به عنوان غذای اصلی در وعده های غذایی و مراسم های مختلف استفاده می شود. انواع مختلفی از برنج مانند طارم، هاشمی، صدری و دُم سیاه با خاصیت های عطری و طعمی متفاوت تولید می شوند که نشان دهنده ی تنوع و اهمیت این محصول در ایران است. این محصول به سبب خواص غذایی بالا و جایگاه ویژه در سفره های ایرانی، همچنان یکی از پرمصرف ترین غلات کشور بشمار می رود. میزان سطح زیرکشت برنج در ایران سطح زیرکشت برنج در ایران به دلیلهای مختلفی همچون شرایط اقلیمی، منابع آبی و سیاست های دولتی، متغیر است. در سالهای اخیر، سطح زیر کشت برنج بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار هکتار در نوسان بوده است. این میزان باتوجه به نیاز کشور و همین طور محدودیت های آبی در بعضی استانها تغییر کرده است. تلاش هایی برای مدیریت بهتر منابع آبی و توسعه روش های کشاورزی پایدار در استانهای شمالی انجام شده است تا از راندمان بهتری برخوردار شوند. استان های مازندران و گیلان بیشترین سهم از سطح زیر کشت برنج را به خود اختصاص داده اند و بالاتر از ۶۰ درصد از کل تولید برنج ایران را دربر می گیرند. این دو استان به سبب شرایط مساعد جغرافیایی و برخورداری از منابع آبی فراوان، ظرفیت بالایی در تولید برنج دارند. استان گلستان نیز با بهره گیری از فناوریهای جدید کشت و بهره گیری از روش های علمی، سهم قابل توجهی از تولید برنج کشور را به خود مختص کرده است. در دیگر استانها مانند خوزستان و فارس، که در گذشته نیز کشت برنج انجام می شد، به سبب بحران های آبی و کاهش منابع آب زیرزمینی، سطح زیر کشت کم شده یا متوقف شده است. به همین دلیل، تمرکز سیاست های کشاورزی بر کاهش مصرف آب و استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی قرار گرفته است تا تولید در مناطق با شرایط آبی محدود، همچنان پایدار بماند. استان های دارای ظرفیت فعال و رتبه هر استان در تولید برنج مازندران، به عنوان قطب تولید برنج کشور، با تولید بالاتر از ۱.۵ میلیون تن در سال، رتبه ی اول تولید برنج در ایران را دارد. این استان به سبب وجود منابع آبی پایدار مانند رودخانه های پرآب و استفاده از شیوه های نوین کشاورزی، بالاترین سطح زیر کشت و تولید برنج را در اختیار دارد. شهرستان های مختلف مازندران مانند آمل و بابل به عنوان مراکز مهم تولید برنج شناخته می شوند و در این مناطق، کشاورزان با بهره گیری از تجربیات نسل به نسل، به کشت این محصول اشتغال دارند. استان گیلان با تولید سالانه حدود ۹۰۰ هزار تن برنج، در رتبه ی دوم تولید برنج در ایران قرار دارد. گیلان به سبب داشتن زمینهای حاصلخیز و بهره گیری از سیستم های آبیاری سنتی و مدرن، نقش برجسته ی در تامین برنج کشور ایفا می کند. شهرستان هایی مانند لاهیجان و رشت، به عنوان مراکز مهم کشت برنج در این استان شناخته می شوند. روش های کشت در این مناطق بیشتر بصورت سنتی بوده اما استفاده از تکنولوژیهای جدید نیز رو به گسترش است. استان گلستان با داشتن زمینهای وسیع و استفاده از تکنولوژی های مدرن، در رتبه ی سوم تولید برنج کشور قرار دارد. این استان با بهره بردن از روش های نوین کشت و استفاده از بذرهای مقاوم و پرمحصول، توانسته سهم قابل توجهی در تولید برنج داشته باشد. بااینکه در سالهای اخیر با مشکلاتی مانند کاهش منابع آبی روبه رو بوده است، اما اقدامات مؤثری در راستای بهبود وضعیت تولید و حفظ سطح زیر کشت انجام شده است. میزان تولید سالانه، میزان مصرف داخلی و میزان صادرات تولید سالانه ی برنج در ایران بین ۲ تا ۲.۵ میلیون تن متغیر است. این میزان تولید باتوجه به شرایط آب وهوایی، استفاده از روش های نوین کشاورزی و تغییرات در سیاست های کشاورزی کشور، تغییر می کند. میزان تولید فعلی برنج تا حدودی نیاز داخلی کشور را تامین می کند، اما به سبب رشد جمعیت و مصرف بالای سرانه برنج، نیاز به واردات برای تامین کمبودها وجود دارد. مصرف سرانه ی برنج در ایران بطور متوسط بین ۴۰ تا ۴۵ کیلوگرم در سال است که این میزان نشان دهنده ی اهمیت برنج در رژیم غذایی ایرانیان است. کل میزان مصرف داخلی کشور حدود ۳ تا ۳.۲ میلیون تن برآورد می شود. با این حساب، نیاز به واردات برنج برای تامین کسری موجود، مشهود است و بیشتر واردات برنج از کشورهای هند و پاکستان به انجام می رسد. صادرات برنج ایرانی به سبب تقاضای بالا در داخل و کیفیت برتر، محدود است. هرچند که برخی از ارقام برنج ایرانی مانند طارم و هاشمی به سبب عطر و طعم ویژه، در بازارهای بین المللی مورد استقبال قرار می گیرند و به کشورهای همسایه مانند عراق، کویت و امارات متحده عربی صادر می شوند. نقش و جایگاه برنج در ارزآوری یا جلوگیری از ارزبری باتوجه به اینکه تولید داخلی برنج بطور کامل پاسخگوی نیاز مصرفی کشور نیست، واردات برنج یکی از هزینه های ارزی کشور به شمار می آید. ایران سالانه حدود ۱ میلیون تن برنج وارد میکند که بخش عمده ای از آن از کشورهای هند و پاکستان تامین می شود. این واردات به سبب ارزش بالا و نیاز داخلی کشور، تأثیر قابل توجهی بر تراز تجاری و میزان ارز خارج شده از کشور دارد. افزایش قیمت جهانی برنج نیز می تواند به افزایش هزینه های ارزی ایران منجر شود. در مقابل، توسعه تولید داخلی برنج و استفاده از روش های نوین کشاورزی و بذرهای اصلاح شده که نیاز کمتری به آب دارند، می تواند به کاهش نیاز به واردات کمک نماید. این اقدام، علاوه بر کاهش هزینه های ارزی، از خروج ارز از کشور جلوگیری کرده و به پایداری اقتصاد کشاورزی کمک می نماید. سیاست های دولت در این جهت شامل پشتیبانی از کشاورزان، ارائه تسهیلات مالی و تشویق به تولید پایدار می باشد. بااینکه صادرات برنج ایرانی به سبب مصرف بالای داخلی، محدود است، اما می تواند به عنوان منبعی برای ارزآوری مورد توجه قرار گیرد. ارقام با کیفیت و برتر برنج ایرانی مانند طارم و هاشمی که در بازارهای بین المللی شهرت دارند، پتانسیل جذب مشتریان در خارج از کشور را دارند. صادرات محدود این محصولات به کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس می تواند نقش مثبتی در ارزآوری داشته باشد و درآمد کشاورزان را افزایش دهد. تعداد جمعیت شاغل در عرصه ی تولید، فرآوری، خرید و فروش و صادرات برنج برنج کاری یکی از کارهای اصلی کشاورزی در استانهای شمالی ایران شمرده می شود و به سبب روند پیچیده ی کاشت، داشت و برداشت، تعداد زیادی از مردم دراین خصوص اشتغال دارند. برمبنای آمارهای موجود، حدود ۱۰۰ هزار خانوار کشاورز بصورت مستقیم در کشت برنج در استانهای شمالی مشغول هستند. این افراد به کشاورزی برنج به عنوان منبع اصلی درآمد خود اتکاء دارند و مهارت های کشت و تولید این محصول را بصورت سنتی و تجربی کسب کرده اند. علاوه بر کشاورزان، صنایع در رابطه با فرآوری برنج نیز اشتغال زایی زیادی به وجود آورده اند. کارخانجات شالی کوبی، بسته بندی و فرآوری برنج که در استانهای تولیدکننده مستقر هستند، هزاران نفر را بطور مستقیم و غیرمستقیم در بخش های مختلف فرآوری و توزیع به کار گرفته اند. این صنایع باتوجه به نیاز به نیروی کار فصلی، فرصتی برای اشتغال موقت در مناطق تولیدی فراهم می کنند. حوزه خرید و فروش و صادرات نیز سهم مهمی در اشتغال زایی دارد. خیلی از کارگران و فروشندگان در بازارهای محلی و ملی در حوزه خرید و فروش برنج فعالیت دارند. این افراد، از مغازه داران محلی تا شرکت های تجاری بزرگ، نقش مهمی در زنجیره ی تامین برنج ایفاء می کنند. بااینکه صادرات برنج محدود است، اما وجود این پروسه نیز به ایجاد فرصت های شغلی در حوزه ی بسته بندی و امور تجاری مرتبط کمک کرده است. جایگاه ایران در منطقه و جهان در عرصه ی تولید و صادرات برنج ایران در مقایسه با کشورهای برتر تولیدکننده ی برنج مانند چین، هند، تایلند و ویتنام، جایگاه متوسطی دارد. این کشورها با تولید صدها میلیون تن برنج در سال، علاوه بر تامین نیازهای داخلی، سهم عمده ای در صادرات جهانی دارند. در صورتیکه ایران با تولید حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن، تنها نیاز داخلی خودرا تامین می کند و به صادرات بسیار محدودی می پردازد. این محدودیت به سبب مصرف بالای سرانه و اولویت تامین نیاز داخلی است. در منطقه ی خاورمیانه، ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ برنج است، اما در مقایسه با کشورهای صادرکننده مانند پاکستان، که سالانه چندین میلیون تن برنج صادراتی دارد، توان رقابتی کمتری دارد. دلیل این امر عمدتا به مصرف بالای داخلی و عدم تمرکز بر تولید ارقام صادراتی بازمی گردد. با این وجود، برنج ایرانی به سبب کیفیت بالا و عطر و طعم خاص خود، مورد توجه مشتریان خارجی قرار دارد. برای افزایش جایگاه ایران در تولید و صادرات برنج، سرمایه گذاری در بهبود روش های کشاورزی و توسعه بذرهای مقاوم تر و پرمحصول ضرورت دارد. استفاده از تکنولوژیهای جدید و پشتیبانی از کشاورزان در راستای تولید بیشتر و بهتر، می تواند به افزایش سهم ایران در بازارهای بین المللی کمک نماید. تمرکز بر تولید ارقام با کیفیت و بازاریابی مناسب، راهی برای بهبود جایگاه ایران در بازار جهانی برنج خواهد بود. کارکرد نهادهای علمی و پژوهشی در ارتقاء تولید برنج مؤسسات علمی و پژوهشی نقش اساسی در بهبود تولید برنج و ارتقاء کیفیت آن در ایران ایفاء می کنند. مرکز تحقیقات برنج کشور یکی از نهادهای برجسته ای است که با اجرای پروژه های علمی در حوزه ی اصلاح بذر و توسعه ارقام مقاوم به خشکی و بیماریها، توانسته راندمان تولید برنج را افزایش دهد. این مرکز با همکاری دانشگاه های کشاورزی و پژوهشکده های مختلف، تحقیقات جامعی در حوزه های مختلف کشاورزی انجام می دهد که نتیجه ی آن به کشاورزان ارائه می شود. استفاده از بذرهای اصلاح شده که مقاوم تر به کم آبی و بیماریها هستند، یکی از نتایج مثبت این تحقیقات بوده است. کشاورزان با بهره گیری از این بذرها توانسته اند تولید خودرا افزایش داده، در عین حال مصرف آب را کاهش دهند. این اقدام، به ویژه در مناطقی که با کمبود منابع آبی مواجهند، تأثیر به سزایی در پایداری تولید داشته است. روش های جدید آبیاری مانند آبیاری هوشمند نیز به کمک این نهادها، توسعه یافته و به کشاورزان آموزش داده شده است. نهادهای علمی همین طور در حوزه ی آموزش و ترویج مهارتهای نوین به کشاورزان، کارهای مؤثری داشته اند. برگزاری دوره های آموزشی، کارگاه ها و برنامه های ترویجی توسط این مؤسسات، سطح آگاهی کشاورزان را افزایش داده و به افزایش راندمان کمک کرده است. این همکاری نزدیک بین مراکز تحقیقاتی و کشاورزان، سبب شده تا تکنولوژی های نوین به سرعت در مزارع اعمال شود و راندمان کشاورزی بهبود یابد. با توجه به مطالب فوق، «برنج» یکی از محصولات مهم کشاورزی ایران است که سالانه بالاتر از ۲ میلیون تن تولید می شود و مصرف سرانه ی آن در کشور حدود ۴۰ کیلوگرم است. با وجود تولیدات داخلی، ایران همچنان به واردات سالانه حدود ۱ میلیون تن برنج نیاز دارد که فشار اقتصادی به کشور وارد میکند. ایران در منطقه ی خاورمیانه جایگاه مهمی در تولید برنج دارد، اما در مقایسه با کشورهای بزرگ تولیدکننده، سهم صادراتی محدودی دارد. با بهبود روش های کشاورزی و توسعه بذرهای مقاوم، ایران می تواند به کاهش وابستگی به واردات و افزایش صادرات این محصول کمک نماید. منبع: نیو باكس 1403/08/27 09:34:56 5.0 / 5 76 تگهای خبر: اقتصاد , بازار , بسته بندی , تجارت این مطلب نیوباکس را پسندیدید؟ (1) (0) تازه ترین مطالب مرتبط تجارت خارجی ایران ۷۲ میلیارد دلاری شد ۳۰ درصد واردات در سال آینده با ارز آزاد تامین خواهد شد اقتصاد آمریکا حال خوشی ندارد! گالوانیزه و گالوانیزه گرم نظرات بینندگان در مورد این مطلب نظر شما در مورد این مطلب نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۵ بعلاوه ۲